Veel jonge kinderen praten nog niet helemaal goed. Ze stotteren, slissen of durven soms niet te praten. Niet durven praten heet selectief mutisme. Waardoor komen problemen met praten? En hoe help je een kind dat niet makkelijk praat?
Waarom praat je kind nog niet makkelijk?
Praten lijkt zo gemakkelijk. Maar je gebruikt er wel honderd spieren bij. Ook moet je als je praat bedenken wat je wilt zeggen. En hoe de zin moet worden. Daarna moet er een seintje van de hersenen naar de spraakspieren gaan.
Jonge kinderen moeten dat allemaal leren. Je kleuter kent nog niet alle woorden die nodig zijn om te zeggen wat hij of zij wil. Om de zin op te vullen kan je kind dan woorden of delen van woorden herhalen. Dit is normaal. Bij de meeste kinderen gaat dit stotteren en herhalen vanzelf over.
Stotteren
Misschien reageren mensen op de manier waarop je kind praat. Ze zijn bijvoorbeeld bezorgd, ongeduldig of verbeteren je kind. Je kind wordt zich dan bewust van het haperen of herhalen. Soms gaat je kind vechten tegen het stotteren.
Sommige kinderen stellen hoge eisen aan zichzelf en vinden het haperen heel vervelend. Je kind doet zijn best het haperen en herhalen uit de weg te gaan. Je merkt dan bijvoorbeeld dat ze langere klanken maken, hoger gaan praten, op slot gaan, knipperen met de ogen of wegkijken. Je kind kan zich ook bang voelen of zich schamen of boos worden.
Je kind kan ‘moeilijke’ woorden gaan ontlopen of snel iets anders verzinnen. Soms gaan kinderen dan situaties waar ze ‘moeten’ praten uit de weg. En willen bijvoorbeeld niet meer ergens op bezoek.
Wat doe je als je kind stottert? Tips
Stottert je kind, probeer hem of haar rustig te laten uitpraten. Zeg niet: ‘praat rustig, haal adem, begin opnieuw’. Hierdoor krijgt je kind misschien het idee dat hij of zij iets niet goed doet. Dat is niet de bedoeling. Je kind mag gewoon praten, ook al is dat met stotteren.
Andere tips:
- Luister geduldig naar je kind. Let op wat het zegt en niet op hoe je kind iets zegt;
- Herhaal rustig wat je denkt dat je kind zei;
- Blijf je kind aankijken;
- Heb je even geen tijd, zeg dan dat je er later op terugkomt;
- Onderbreek niet, verbeter niet en vul je kind niet aan;
- Ga langzamer praten en wacht even met antwoorden;
- Laat elkaar uitspreken;
- Probeer niet te veel vragen te stellen;
- Gebruik zelf korte zinnen en gemakkelijke woorden;
- Neem elke dag minstens vijf minuten om samen ontspannen te praten;
- Help je kleuter bij taalontwikkeling. Lees veel voor en doe spelletjes. Meer tips voor taalontwikkeling;
- Als je kind ouder is, maakt hij of zij zich misschien ongerust over de manier van praten. Praat daar eerlijk over. Geef geen adviezen om niet te stotteren. Je kind gaat dan nog meer druk voelen. Vertel je kind dat het gaat om wat hij of zij zegt. En niet om hoe hij of zij dingen zegt;
- Heeft je kind zelf geen problemen met de manier van praten? Besteed er dan verder geen aandacht aan;
- Geef je kind de tijd en ruimte om dingen op zijn of haar manier te zeggen. Misschien is het handig om je kind niet te vaak te laten spelen met een vriendje die heel veel praat. Zo voorkom je dat je kind zich overdonderd voelt in gesprekken;
- Reageren volwassenen ongeduldig als je kind praat? Vraag of ze je kind de tijd willen gunnen zijn of haar verhaal te vertellen. En of ze het niet willen aanvullen.
Hulp bij stotteren
Maak je je zorgen over het stotteren van je kind? Dan kun je de ScreeningsLijst Stotteren invullen op Stotteren.nl. Heb je meer dan 11 punten? Overleg dan met de Jeugdgezondheidszorg, je huisarts of een logopedist.
Is je kind ouder dan 7 jaar en stottert hij of zij? Overleg dan altijd met de Jeugdgezondheidszorg, je huisarts of neem contact op met een logopedist of stottertherapeut.
Contact met de Jeugdgezondheidszorg
Logopedist of stottertherapeut
Een logopedist is opgeleid om stotteren te begeleiden. De logopedist bekijkt het stotteren van je kind. Herhaalt je kind woorden? Maakt het klanken langer? Of zit je kind vast? Ook kijkt de logopedist hoe erg het stotteren is en wat je kind voelt bij het stotteren.
De logopedist geeft je kind tips om met het stotteren om te gaan. De logopedist leert je kind ook hoe hij of zij om kan gaan met vervelende opmerkingen van andere kinderen. En met spannende situaties, zoals een spreekbeurt.
De logopedist kan ook hulp inschakelen van een stottertherapeut. Meer informatie over stotteren lees je op Logopedie.nl
Slissen
Slissen of lispelen ontstaat meestal als kinderen leren praten. Maar het kan op alle leeftijden voorkomen. Slissen kan komen door te slappe tongspieren, te weinig controle over de tong of het verkeerd aanleren van de letter s.
Je kind kan last hebben van slissen:
- Misschien is je kind door het slissen slecht te verstaan;
- Kinderen die slissen zuigen soms op hun duim of vinger. Daardoor worden tanden en kiezen soms naar voren of naar buiten gedrukt;
- Je kind kan verkeerd gaan slikken door het slissen;
- Soms worden kinderen ermee gepest.
Hulp bij slissen
Kinderen die slissen kunnen naar een logopedist. Met oefeningen kunnen ze de spieren in de mond versterken. En leren ze de tong op de goede manier gebruiken. Eerst leren kinderen alleen de s goed uit te spreken. Daarna oefenen ze de s in lettergrepen, woorden en zinnen.
Op logopedie.nl lees je meer over slissen en lispelen.
Niet durven praten: selectief mutisme
Er zijn kinderen die niet ophouden met praten en kinderen die stiller zijn. De meeste kinderen zijn wel eens verlegen. In een onbekende situatie kruipt je kind misschien achter je weg. Soms is er iets anders aan de hand, je kind kan bang zijn. Soms voelt een kind zich niet veilig genoeg om zijn of haar stem te laten horen. Dit kan selectief mutisme zijn.
Kinderen met selectief mutisme kunnen wel praten en willen dat ook. Het lijkt erop dat ze dichtklappen in bepaalde situaties of bij onbekenden. Het voelt dan niet veilig voor hen. Zelfs tegen jou kan je kind opeens niets meer zeggen zodra jullie bijvoorbeeld het schoolplein oplopen. Ging je kind al jong naar de kinderopvang? Dan heeft hij of zij daar waarschijnlijk ook gewoon leren praten. Gaat je kind naar de basisschool, dan is dat een nieuwe situatie. Het kan zijn dat je nu voor het eerst merkt dat je kind soms niet praat. Vriendjes met wie je kind thuis speelt en praat krijgen in de klas of op de sportvereniging misschien geen antwoord. Bij selectief mutisme gaat het niet durven praten niet vanzelf over.
Kinderen met selectief mutisme zijn vaak erg perfectionistisch. Ze willen iets vaak pas doen als ze zeker weten dat ze het goed doen. Bijvoorbeeld leren fietsen of zwemmen. Als je dit weet, maak je je misschien minder zorgen over de ontwikkeling van je kind.
Wat doe je als je kind niet durft te praten? Tips
Dwing je kind niet om te praten. Misschien wil je je kind een beloning beloven als hij of zij de juf gedag zegt. Dat werkt niet. Het kan de angst om te praten zelfs erger maken. Vertel je kind dat je trots op hem of haar bent. En dat jullie samen proberen om het praten makkelijker te maken. Vertel leerkrachten en andere volwassenen om je kind heen over het probleem. Zo kunnen zij er net als jij mee omgaan.
Zo kun je je kind helpen:
- Bereid je kind voor op een nieuwe of spannende situatie door erover te praten. Wie zijn erbij? Waar is het? Hoe ziet de ruimte eruit? Wat gebeurt er? Ga vooraf samen kijken, zonder vreemden erbij. Dat kan helpen om minder bang te zijn;
- Vertel dat je begrijpt dat het moeilijk is om te praten. En dat je trots bent als je kind er gewoon gezellig bij is;
- Geef het goede voorbeeld. Zeg gedag of feliciteer iemand. Je kind hoeft dat niet meteen ook te doen;
- Geef je kind complimenten als hij of zij kleine stapjes zet. Dat is goed voor het zelfvertrouwen. Reageer niet te overdreven, dat werkt soms juist verkeerd;
- Praat je kind op een bepaalde plek niet? Vraag af en toe of je kind naar de wc moet. Knikken of nee schudden lukt vaak wel. Zo voorkom je dat een kind in de broek plast;
- Geef je kind de kans dingen zelf op te lossen, ook zonder praten. Wil je kind bijvoorbeeld zelf een boodschap doen? Kies samen een rustige winkel uit en laat je kind bedenken wat hij of zij wil kopen. Ga mee de winkel in, maar blijf op de achtergrond. Durft je kind niet verder? Dan mag hij of zij jou om hulp vragen, maar neem het niet meteen over. Lukt het niet? Probeer het later nog een keer.
Hulp bij niet durven praten
Blijft praten een probleem? Neem dan contact op met de Jeugdgezondheidszorg of de huisarts. Zij helpen je bij het vinden van de juiste begeleiding. Hoe eerder kinderen met selectief mutisme behandeld worden, hoe groter de kans dat het beter wordt.
Wil je meer weten? Op Spreektvoorzich.nl lees je meer over niet durven praten. Je kunt deze website delen met de leerkracht van je kind.
