Seksueel misbruik

Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik? Hoe leer je een kind over grenzen? En wat kun je doen als je vermoedt dat je kind misschien misbruikt wordt?

Wat is seksueel grensoverschrijdend?  

Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat iemand over de grenzen van je kind. Het kan gaan om ongewenste aanrakingen, (online) seksuele opmerkingen, aanranding, verkrachting of seksueel misbruik.

Vaak begint seksueel misbruik ‘lief’, met aandacht of met leuke dingen doen samen. Dat maakt het ook ingewikkeld voor kinderen, want ze willen natuurlijk wel die leuke aandacht. Een volwassene die dit doet maakt misbruik van zijn of haar positie om zijn of haar zin te krijgen. Dit kan een keer gebeuren, of voor langere tijd.
Als een kind misbruikt wordt, is het vaak door een familielid. Het kan ook een trainer, leerkracht of vriend zijn. Maar een kind kan ook door onbekende lastig gevallen, aangerand of verkracht worden.

Door seksueel misbruik voelt een kind zich onveilig, machteloos en bang. Het beschadigt het zelfvertrouwen en het vertrouwen in anderen. Misbruik kan grote gevolgen hebben, ook later. Zie het artikel Gevolgen van seksueel misbruik op lange termijn van het Centrum Seksueel Geweld.

Hoe ga je om met doktertje spelen?

Kinderen spelen wel eens ‘doktertje’ met leeftijdsgenoten, vooral rond de kleuterleeftijd. Dat gebeurt vaak uit nieuwsgierigheid. Voor kleuters is het, als ze het niet wilden of niet fijn vonden, niet heel anders dan ander dwingend gedrag.

• Reageer daar zeker niet heftig op, dat is niet goed voor je kind.
• Steun je kind, en bevestig het in zijn of haar gevoel.
• Het is een goede aanleiding om het te hebben grenzen stellen. Stop zeggen mag ook als je een spelletje in het begin wel leuk vond.

Hoe leer je een kind over grenzen?  

Om te voelen dat iets over je grens gaat, is het belangrijk dat een kind hier al vroeg over leert:

• Geef het goede voorbeeld. Als een kind niet gekust of geknuffeld wil worden, moet je zijn of haar grens ook respecteren. Zo leren kinderen dat zij een grens mogen aangeven.
• Leer je kind ook luisteren naar wat de ander wil en niet wil. Als kleuter kan je kind een ander lief vinden en een kusje willen geven. Maar als het kind dat niet fijn vindt, moet je dat niet doen. Leer je kind daar rekening mee te houden.
• Vertel je kind dat het de baas is over het eigen lichaam. Dat niemand aan hem of haar mag komen als je kind dat niet wil. Of opmerkingen over zijn of haar lichaam mag maken.
• Leer een tiener ook bijvoorbeeld dat hij of zij geen naaktfoto’s moet sturen of doorsturen (zie ook het artikel Internet en seks).
• De digitale gids Over de grens helpt om met je kind over grenzen te praten.

 Wat kunnen signalen zijn van seksueel misbruik?

Het is heel moeilijk voor kinderen om over ongewenste seksuele ervaringen te vertellen. Jonge kinderen hebben er meestal nog geen woorden voor. Als een kind bang is of zich schaamt kan het goed verbergen wat er gebeurd is. Of ze denken dat het hun schuld is.

Soms voel je gewoon dat iets niet klopt maar je weet niet wat. Soms kom je er pas heel laat achter. De volgende signalen kunnen op misbruik wijzen, maar hoeven zeker niet te betekenen dat je kind misbruikt wordt. De signalen kunnen ook heel andere oorzaken hebben!

• Je kind ziet een bepaalde volwassene opvallend vaak. Of is erg bang voor iemand die regelmatig met je kind alleen is.
• Je kind reageert anders dan normaal en is bijvoorbeeld meer teruggetrokken en stil.
• Je kind krijgt last van eetproblemen.
• Niet te verklaren lichamelijke klachten.
• Je kind plast of poept niet meer goed.
• Je kind heeft een blaasontsteking.
• Je kind heeft scheurtjes of kloofjes bij de geslachtsdelen.
• Je kind heeft vreemde afscheiding uit de vagina of piemel, of meer dan normaal.
• Je kind heeft blauwe plekken op de binnenkant van de benen en billen.
• Je kind loopt met stijve of samengeknepen benen.

Wat als je vermoedt dat je kind seksueel misbruikt wordt?

• Als je vermoedens of zorgen hebt, praat er dan over met andere volwassenen die je vertrouwt en die jouw kind ook kennen. Bijvoorbeeld een pedagogisch medewerker bij de kinderopvang of een leerkracht. Hebben zij iets gemerkt? Je kunt je zorgen ook delen met de huisarts of de jeugdarts. Zij kunnen samen met jou bekijken of er sprake kan zijn van seksueel misbruik, of dat bepaald gedrag normaal is voor de leeftijdsfase van het kind.
• Als je een concreet vermoeden hebt en je kind het niet zelf vertelt, kun je eerst eens naar iets heel concreets vragen. Vraag dan bijvoorbeeld rustig en zoveel mogelijk zonder emotionele lading: ‘Wat naar voor je dat je een zere plasser hebt, weet je misschien hoe dat komt?’ Of als je kind weer apart is nagebleven bij de trainer: ‘Weet je hoe dat kwam? Wat hebben jullie gedaan?
• Een heftige reactie op een vermoeden van seksueel misbruik is begrijpelijk, maar schadelijk. Vooral voor jonge kinderen. Als je erg van streek bent, wat heel logisch is bij zo’n vermoeden, kun je beter eerst zelf steun zoeken, bijvoorbeeld bij Veilig Thuis, de huisarts, het centrum seksueel geweld of bij een hulpverlener die al bij je gezin betrokken is.
• Als je zelf slachtoffer bent geweest van seksueel misbruik, kan dat je extra alert en angstig maken. Het kan je reactie heel heftig maken als je vermoedt dat je kind (mogelijk) misbruikt is. Dan is het zeker belangrijk om hulp te zoeken.
• Heb jij het vermoeden dat een kind in jouw omgeving slachtoffer is van seksueel misbruik? Neem dan voor informatie en advies contact op met het Centrum Seksueel Geweld en bel 0800-0188. Je kunt ook chatten.

Wat als je kind vertelt over misbruik?

Soms vertelt een kind het zelf. Tips voor het gesprek:

• Blijf rustig en luister. Stel open vragen. Te veel en directe vragen kunnen een kind remmen.
• Laat merken dat je je kind gelooft, dat is heel belangrijk voor het vertrouwen.
• Laat je kind weten dat hij of zij altijd kan vertellen wat er is gebeurd en dat je niet kwaad wordt. Zeg dat je het goed vindt dat je kind jou erover vertelt. Ook als het een ‘geheim’ was. Nare geheimen mag je altijd delen.
• Laat je kind daarom duidelijk weten dat het nooit zijn of haar schuld is als hem of haar iets overkomt wat niet gewenst was. Ieder kind kan nu eenmaal in een situatie komen waarin je geen nee kan zeggen.

Lees hier de tips van Slachtofferhulp over Praten met een kind bij een vermoeden van misbruik.

Wat als je kind misbruikt is?

• Als je kind is aangerand, verkracht of misbruikt, kun je advies vragen over hoe je hier als ouder mee omgaat. Praat erover met de huisarts of met Veilig Thuis: 0800-2000. Je kunt ook psychische hulp zoeken voor jezelf, via de huisarts of het Centrum Seksueel Geweld.
• Je bent waarschijnlijk ontzettend kwaad op degene die je kind heeft misbruikt. Uit je boosheid bij anderen en niet bij je kind. Blijf je kind positieve aandacht geven.
• Laat niet te veel merken dat je van slag bent. Als een kind dat merkt kan het zijn dat het jou geen verdriet wil doen, dus dan bestaat de kans dat hij of zij dichtklapt.
• Mogelijk gaat je kind de degene die het deed verdedigen. Dat is normaal. Het kan om een familielid gaan waar je kind ook warmte en aandacht van krijgt. Je kind heeft het misbruik misschien wel ‘doorstaan’ door de dader goed te praten. Je kind is mogelijk erg door hem of haar beïnvloed. Het kan ook zijn dat je kind het geheim moest houden of dat er met iets engs is gedreigd. Ga er niet over in discussie; zorg vooral dat je er voor je kind bent.
• Blijf gewoon opvoeden, ook al ben je van slag. Dat geeft houvast, structuur en dus veiligheid voor je kind.
• Seksueel misbruik is strafbaar. Je kunt dus aangifte doen bij de politie. Dat is extra moeilijk als het gaat om bijvoorbeeld je eigen partner, broer, zus of vader. Doe het daarom alleen als jij en je kind er zelf klaar voor zijn. Op Politie.nl lees je informatie over het aangifte doen na seksueel misbruik.

In dit filmpje zie je wat het met jou als ouder doet als uitkomt dat je kind seksueel is misbruikt (Bron: Centrum Seksueel Geweld)